Granice
PPrawidłowo ukształtowane granice psychologiczne pozwalają na zdrowe funkcjonowanie jednostki, wyrażanie siebie i nawiązywanie satysfakcjonujących relacji. Ich zaburzenia mogą wiązać się z trudnościami w obszarze emocjonalnym, behawioralnym czy interpersonalnym. Praca nad granicami psychologicznymi stanowi ważny element procesu rozwoju osobistego.
Granice psychologiczne to inaczej subiektywne postrzeganie przez jednostkę granic własnego Ja i oddzielenia siebie od otoczenia. Kształtują się one w trakcie naszego życia w procesie socjalizacji i rozwoju.
Rozróżniamy granice zewnętrzne i wewnętrzne, mogą one dotyczyć takich aspektów, jak:
Granice cielesne/fizyczne – dotyczące poczucia własnego ciała i jego granic. Pozwalają nam decydować o dystansie jaki chcemy zachować względem innych ludzi. Granice wyznaczane są indywidualnie poprzez nasze preferencje, stopień zażyłości w relacji oraz normy kulturowe
Granice emocjonalne – związane z umiejętnością regulowania i wyrażania emocji. Zdrowe granice pozwalają nam uczciwie określić własne uczucia, które wywołuje dana sytuacja, osoba, rzecz lub miejsce. Formuują się we wczesnym okresie życia i duży wpływ ma na nie specyfika więzów dziecka z rodzicami
Granice intelektualne – odnoszące się do sposobu postrzegania i interpretowania rzeczywistości.
Zdrowe intelektualne granice pozwalają nam ufać naszym spostrzeżeniom. Dzięki nim możemy się dowiedzieć czego chcemy i potrzebujemy, a także czego nie chcemy i co jest nam zbędne. Dzięki zdrowym granicom intelektualnym nie mylimy własnych pragnień z pragnieniami innnych ludzi. Elastyczne granice umożliwiają nam przyjęcie informacji ze świata zewnętrznego, przeanalizowanie i ustalenie czy przyjmujemy je za „swoje”
Granice duchowe – odnoszą się do subiektywnego doświadczania przez jednostkę granic własnej sfery duchowej i transcendentnej. Kształtują się one w procesie rozwoju duchowego i poszukiwania sensu istnienia.
Mogą one dotyczyć takich aspektów, jak:
- Granice sacrum – dotyczące poczucia obecności sfery sacrum, świętości i transcendencji.
- Granice mistyczne – związane z doświadczeniami wykraczającymi poza codzienne postrzeganie rzeczywistości.
- Granice religijne – odnoszące się do przynależności do określonej tradycji religijnej i praktyk z nią związanych.
Granice egzystencjalne – dotyczące refleksji nad podstawowymi pytaniami o sens życia i śmierci.
Prawidłowo ukształtowane granice duchowe pozwalają na zdrowe funkcjonowanie jednostki, poczucie sensu i głębi istnienia oraz nawiązywanie relacji z tym, co transcendentne. Ich zaburzenia mogą wiązać się z kryzysami egzystencjalnymi, utratą poczucia celu i bezradnością wobec fundamentalnych pytań. Praca nad granicami duchowymi stanowi ważny element procesu rozwoju duchowego i poszukiwania znaczenia.
Osoba pozbawiona granic jest także niewrażliwa na granicę innych i nieświadoma ich istnienia.
Osoba przekraczająca cudze granice jest agresorem.
Nienaruszony system granic jest elastyczny i świadomy
- Świadome wchodzenie w związki
- Świadoma umiejętność przeżywania bliskości
- Satysfakcja z obcowania z ludźmi
- Poczucie bezpieczeństwa
- Respektowanie własnych granic
- Szanowanie cudzych granic
Brak granic
- Poczucie zagrożenia
- Brak ochrony
- Kłopoty w kontaktach z ludźmi
- Przyjmowanie roli agresora lub ofiary
- Brak umiejętności reagowania w zgodzie ze sobą i świadomie w oparciu o granice
- Przekraczanie cudzych granic
Mury zamiast granic
- Powstają w wyniku wcześniejszych doświadczeń, np. zranień, upokorzeń, krytyki, lęku, złości
- Alienacja
- Samotność
- Brak poczucia bezpieczeństwa
- Izolowanie się
Uszkodzony system granic
- Niepełne poczucie bezpieczeństwa
- Częściowa ochrona
- Trudności z wyczuwaniem i respektowaniem cudzych granic
- Powodowanie konfliktów w relacjach
- Zmienność od braku granic do częściowego stawiania granic i muru zamiast granic
Granice w relacjach rodzinnych są kluczowym elementem zdrowych interakcji i komunikacji. Ustalanie granic pomaga w ochronie emocji i potrzeb każdego członka rodziny.
Ważne jest, aby wszyscy członkowie rodziny respektowali ustalone granice. Naruszanie ich może prowadzić do konfliktów, frustracji i poczucia braku zaufania i bezpieczeństwa.
Za nakładanie ograniczeń i pilnowanie ich przestrzegania odpowiedzialność ponoszą rodzice, za to dzieci nieustannie próbują je przekraczać, co jest naturalnym elementem rozwoju.
Dzieci potrzebują zasad, które nadadzą ich życiu czytelną strukturę i będą wspierały młodego człowieka w odróżnianiu dobra od zła. Gdy brak zakazów i nakazów powstaje zamieszanie, jednak gdy są zbyt sztywne i surowe, cierpi na tym zarówno dziecko jak i rodzic- dziecko staje się buntownicze lub zalęknione.
Granice mogą się zmieniać w miarę rozwoju relacji i zmian w życiu, dlatego warto regularnie się im przyglądać i adekwatnie do możliwości dostosowywać.
W rodzinach, gdzie granice są jasno określone i szanowane, panuje większe wsparcie i zrozumienie, co sprzyja budowaniu bliskich relacji.
Wprowadzenie zdrowych granic może zająć czas i wymagać wysiłku, za to przynosi długoterminowe korzyści w postaci lepszej komunikacji i silniejszych więzi rodzinnych.
Warto dodać, że trudno jest ustalić jednakowe uniwersalne granice dla wszystkich, co może wynikać ze specyfiki funkcjonowania poszczególnych osób w systemie rodzinnym, dlatego ważne jest aby realistycznie podejść do ustalania i przestrzegania granic.
Źródło:
„Szkoła dla Rodziców i Wychowawców” J. Sakowska, „ABC psychologicznej pomocy” J. Santorski,
„Między rodzicami a dziećmi” Haim G. Ginott
